Giáo án Sinh học Lớp 9 - Tuần 6 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Long Thành

Tuần: 6 – Tiết: 11	Ngày soạn: 12/ 09/ 2018
	 Bài 11: PHÁT SINH GIAO TỬ VÀ THỤ TINH
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nêu được những điểm giống và khác nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và cái.
- Xác định được thực chất của quá trình thụ tinh.
- Nêu được ý nghĩa của các quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biến dị.
2. Kỹ năng: Tiếp tục rèn kĩ năng quan sát, phân tích kênh hình và tư duy (phân tích, so sánh).
3. Thái độ: HS yêu thích bộ môn.
II. CHUẨN BỊ
+ Thầy:Tranh: Sự thụ tinh, sơ đồ quá trình phát sinh giao tử.
+ Trò: Bảng phụ 
III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP
1. Ổn định lớp: (1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: (4 phút)
- Nêu những diễn biến cơ bản của NST qua các kì của giảm phân?
- Những đặc điểm nào của NST trong giảm phân là cơ chế tạo ra những loại giao tử khác nhau?
(HSG-K): So sánh sự giống nhau và khác nhau của quá trình nguyên phân và giảm phân?
* Giống nhau:
- Đều xảy ra các kì phân bào: kì đầu, kì giữa, kì sau, kì cuối.
- Đều có sự biến đổi hình thái NST theo chu kì đóng và tháo xoắn.
- Đều có sự nhân đôi NST ở kì trung gian.
- Đều là cơ chế duy trì sự ổn định bộ NST của loài.
* Khác nhau:
NGUYÊN PHÂN
GIẢM PHÂN
- Xảy ra ở TB sinh dưỡng và mô TB sinh dục sơ khai 
- Xảy ra ở TB sinh dục chín 
- Trải qua 1 lần phân bào 
- Trải qua 2 lần phân bào 
- Không xảy ra sự tiếp hợp và trao đổi đoạn giữa các NST tương đồng 
- Xảy ra sự tiếp hợp NST ở kì đầu I và có thể xảy ra trao đổi đoạn giữa các NST tương đồng 
- NST tập trung thành 1 hàng ở mặt phẳng xích đạo ở kì giữa 
- Kì giữa 1 NST tập trung thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo 
- Từ 1 tế bào mẹ 2n NST tạo 2 tế bào con 2n NST giống nhau và giống tế bào mẹ 
- Từ 1 tế bào mẹ 2n NST tạo 4 tế bào con n NST khác nhau về nguồn gốc 
3. Nội dung bài mới:
	Giới thiệu bài: Các tế bào con được hình thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử, nhưng sự hình thành giao tử đực và cái có gì khác nhau? Chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay.
HĐ của thầy
HĐ của trò
Nội dung cơ bản
HĐ1: Tìm hiểu sự phát sinh giao tử? (19 phút)
I. Sự phát sinh giao tử
- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục I, quan sát H 11 SGK và trả lời câu hỏi:
- Trình bày quá trình phát sinh giao tử đực và cái?
- GV chốt lại kiến thức.
- Yêu cầu HS thảo luận và trả lời:
- Nêu sự giống và khác nhau cơ bản của 2 qúa trình phát sinh giao tử đực và cái? (HSG-K). Đối với HSY, GV hướng dẫn
- GV chốt kiến thức với đáp án đúng.
- Sự ≠ nhau về kích thước và số lượng của trứng và tinh trùng có ý nghĩa gì?
* Mở rộng về sự phát sinh giao tử ở TV có hoa và ĐV (HSG-K)
- HS tự nghiên cứu thông tin, quan sát H 11 SGK và trả lời.
- HS lên trình bày trên tranh quá trình phát sinh giao tử đực.
- 1 HS lên trình bày quá trình phát sinh giao tử cái.
- Các HS khác nhận xét, bổ sung.
- HS dựa vào thông tin SGK và H 11, xác định được điểm giống và khác nhau giữa 2 quá trình.
- Đại diện các nhóm trình bày, nhận xét, bổ sung.
- HS suy nghĩ và trả lời.
Điểm giống và khác nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và cái:
+ Giống nhau: 
- Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liên tiếp nhiều lần.
- Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực hiện giảm phân để cho ra giao tử.
+ Khác nhau: (Bảng phía dưới)
Phát sinh giao tử cái
Phát sinh giao tử đực
- Noãn bào bậc 1 qua giảm phân I cho thể cực thứ 1 (kích thước nhỏ) và noãn bào bậc 2 (kích thước lớn).
- Noãn bào bậc 2 qua giảm phân II cho 1 thể cực thứ 2 (kích thước nhỏ) và 1 tế bào trứng (kích thước lớn).
- Kết quả: từ 1 noãn bào bậc 1 qua giảm phân cho 3 thể định hướng và 1 tế bào trứng (n NST).
- Tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 2 tinh bào bậc 2.
- Mỗi tinh bào bậc 2 qua giảm phân cho 2 tinh tử, các tinh tử phát triển thành tinh trùng.
- Kết quả: Từ 1 tinh bào bậc 1 qua giảm phân cho 4 tinh trùng
 (n NST).
HĐ của thầy
HĐ của trò
Nội dung cơ bản
HĐ2: Tìm hiểu sự thụ tinh? (8 phút)
II. Thụ tinh
- GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II SGK và trả lời câu hỏi:
- Nêu khái niệm thụ tinh?
- Nêu bản chất của quá trình thụ tinh?
- Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các giao tử đực và cái lại tạo các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc?
- Sử dụng tư liệu SGK để trả lời.
- HS vận dụng kiến thức để nêu được: Do sự phân li độc lập của các cặp NST tương đồng trong quá trình giảm phân tạo nên các giao tử khác nhau về nguồn gốc NST. Sự kết hợp ngẫu nhiên của các loại giao tử này đã tạo nên các hợp tử chứa các tổ hợp NST khác nhau về nguồn gốc.
- Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa 1 giao tử đực và 1 giao tử cái.
- Thực chất của sự thụ tinh là sự kết hợp của 2 bộ nhân đơn bội (n NST), hay tổ hợp 2 bộ NST của giao tử đực và cái tạo ra bộ nhân lưỡng bội (2n NST) ở hợp tử.
HĐ3: Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh? (9 phút)
III. Ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh
- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục III, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi:
- Nêu ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh về các mặt di truyền và biến dị?
- GV chốt lại kiến thức.
- HS dựa vào thông tin SGK để trả lời:
- HS tiếp thu kiến thức.
- Giảm phân tạo giao tử chứa bộ NST đơn bội.
- Thụ tinh khôi phục bộ NST lưỡng bội. Sự kết hợp của các quá trình nguyên phân, giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn định bộ NST đặc trưng của loài sinh sản hữu tính.
- Giảm phân tạo nhiều loại giao tử khác nhau về nguồn gốc, sự kết hợp ngẫu nhiên của các giao tử khác nahu làm xuất hiện nhiều biến dị tổ hợp ở loài sinh sản hữu tính tạo nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá.
5. Hướng dẫn học sinh tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (1 phút)
- Học bài và trả lời câu hỏi 1, 2, 3 SGK.
- Làm bài tập 4, 5 trang 36.
- Đọc mục “Em có biết ?” trang 37 và chuẩn bị trước bài 12.
IV. RÚT KINH NGHIỆM
Tuần: 6 – Tiết: 12	Ngày soạn: 12/ 09/ 2018
Bài 12: CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH GIỚI TÍNH
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức: 
- Học sinh nêu được một số đặc điểm của NST giới tính và vai trò của nó đối với sự xác định giới tính.
- Trình bày được cơ chế xác định NST giới tính và tỉ lệ đực , cái ở mỗi loài là 1:1.
- Nêu được các yếu tố môi trường trong và ngoài cơ thể ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính.
2. Kỹ năng: Tiếp tục phát triển kĩ năng phân tích kênh hình cho HS.
3. Thái độ: Giáo dục học sinh biết cách xác định giới tính
II. CHUẨN BỊ
- Thầy: Tranh phóng to: Bộ NST ở người; cơ chế NST xác định giớ tính ở người.
- Trò: Tìm hiểu kĩ trước nội dung bài học 
III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP
1. Ổn định lớp: (1 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: (3 phút) 
- Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật?
- Giải thích vì sao bộ NST đặc trưng của loài sinh sản hữu tính lại duy trì ổn định qua các thế hệ?
- Giải bài tập 4, SGK trang 36.3(HSG-K) 1em trả lời câu hỏi, 1em làm bài tập trên bảng
3. Nội dung bài mới: 
HĐ của thầy
HĐ của trò
Nội dung cơ bản
HĐ1: Tìm hiểu Nhiễm sắc thể giới tính? (12 phút)
I. Nhiễm sắc thể giới tính
- GV yêu cầu HS quan sát H 8.2: bộ NST của ruồi giấm, hoạt động nhóm và trả lời câu hỏi:
- Nêu điểm giống và khác nhau ở bộ NST của ruồi đực và ruồi cái?(HSY)
- GV thông báo: 1 cặp NST khác nhau ở con đực và con cái là cặp NST giới tính, còn các cặp NST giống nhau ở con đực và con cái là NST thường.
- Cho HS quan sát H 12.1
- Cặp NST nào là cặp NST giới tính?
- NST giới tính có ở tế bào nào?
- Các nhóm HS quan sát kĩ hình và nêu được:
+ Giống 8 NST (1 cặp hình hạt, 2 cặp hình chữ V).
+ Khác: 
Con đực: 1 chiếc hình que. 1 chiếc hình móc.
Con cái: 1 cặp hình que.
- Quan sát kĩ hình 12.1 va nêu được cặp 23 là cặp NST giới tính.
- HS trả lời và rút ra kết luận.
- Trong các tế bào lưỡng bội (2n):
+ Có các cặp NST thường.
+ 1 cặp NST giới tính kí hiệu XX (tương đồng) và XY (không tương đồng).
- NST giới tính mang gen quy định tính đực, cái và tính trạng liên quan tới giới tính
HĐ của thầy
HĐ của trò
Nội dung cơ bản
- GV đưa ra VD: ở người:
44A + XX " Nữ
44A + XY " Nam
- So sánh điểm khác nhau giữa NST thường và NST giới tính? (HSG-K)
Đối với HSY, GV hướng dẫn
- HS trao đổi nhóm và nêu được sự khác nhau về hình dạng, số lượng, chức năng.
HĐ2: Tìm hiểu cơ chế NST xác định giới tính? 
(17 phút)
II. Cơ chế NST xác định giới tính
- Cho HS quan sát H 12.2:
- Giới tính được xác định khi nào?
- GV lưu ý HS: một số loài giới tính xác định trước khi thụ tinh VD: trứng ong không được thụ tinh trở thành ong đực, được thụ tinh trở thành ong cái (ong thợ, ong chúa)...
- Những hoạt động nào của NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh dẫn tới sự hình thành đực cái?
- GV yêu cầu 1 HS lên bảng trình bày trên H 12.2.
- GV đặt câu hỏi, HS thảo luận.
- Có mấy loại trứng và tinh trùng được tạo ra qua giảm phân?
- Sự thụ tinh giữa trứng và tinh trùng nào tạo thành hợp tử phát triển thành con trai, con gái?
- Vì sao tỉ lệ con trai và con gái xấp xỉ 1:1?
- Sinh con trai hay con gái do người mẹ đúng hay sai? (HSG-K) Đối với HSY, GV hướng dẫn
- GV nói về sự biến đổi tỉ lệ nam: nữ hiện nay, liên hệ những thuận lợi và khó khăn.
- HS quan sát và trả lời câu hỏi:
- Rút ra kết luận.
- HS lắng nghe GV giảng.
- HS quan sát kĩ H 12.2 và trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung.
- 1 HS trình bày, các HS khác nhận xét, đánh giá.
- HS thảo luận nhóm dựa vào H 12.2 để trả lời các câu hỏi.
- Đại diện từng nhóm trả lời từng câu, các HS khác nhận xét, bổ sung.
- Nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức.
- Đa số các loài, giới tính được xác định trong thụ tinh.
- Sự phân li và tổ hợp cặp NST giới tính trong giảm phân và thụ tinh là cơ chế xác định giới tính ở sinh vật. 
VD: cơ chế xác định giới tính ở người.
P: (44A + XX) x (44A + XY)
..
- Tỉ lệ nam: nữ xấp xỉ 1:1 do số lượng giao tử (tinh trùng mang X) và giao tử (mang Y) tương đương nhau, quá trình thụ tinh của 2 loại giao tử này với trứng X sẽ tạo ra 2 loại tổ hợp XX và XY ngang nhau
HĐ3: Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính?
 (6 phút)
III. Các yếu tố ảnh hưởng tới sự phân hoá giới tính
- GV giới thiệu: bên cạnh NST giới tính có các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính.
- HS theo dõi 
+ Hoocmôn sinh dục:
- Rối loạn tiết hoocmon sinh dục sẽ làm biến đổi 
HĐ của thầy
HĐ của trò
Nội dung cơ bản
- Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK.
- Nêu những yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính?
- Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phân hoá giới tính có ý nghĩa gì trong sản xuất?
- HS nêu được các yếu tố:
+ Hoocmon...
+ Nhiệt độ, cường độ chiếu sáng....
- 1 vài HS bổ sung.
- HS đưa ra ý kiến, nghe GV giới thiệu thêm.
giới tính tuy nhiên cặp NST giới tính không đổi.
VD: Dùng Metyl testostêrôn tác động vào cá vàng cái => cá vàng đực. Tác động vào trứng cá rô phi mới nở dẫn tới 90% phát triển thành cá rô phi đực (cho nhiều thịt).
+ Nhiệt độ, ánh sáng ... cũng làm biến đổi giới tính 
- Ý nghĩa: giúp con người chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuất.
4. Củng cố: (2 phút) 
Bài tập: Dành cho HSG-K
Hoàn thành bảng sau: Sự khác nhau giữa NST thường và NST giới tính.
NST thường
NST giới tính
1. Tồn tại 1 cặp trong tế bào sinh dưỡng.
2. ............
3..............
1........
2. Luôn tồn tại thành cặp tương đồng.
3. Mang gen quy định tính trạng thường của cơ thể.
5. Hướng dẫn học sinh tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút) 
- Học bài và trả lời câu hỏi 3, 4 SGK.
- Làm bài tập 1, 2, 5 vào vở bài tập.
- Ôn lại bài lai 2 cặp tính trạng của Menđen 
- Chuẩn bị trước bài 13.
IV. RÚT KINH NGHIỆM 
Duyệt tuần 6
Ngày: /9/2018