Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tuần 8 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 22/9/2018	 
Tuần: 8	 
Tiết: 15
Bài 11: CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG
(1075 – 1077)
MỤC TIÊU:
Kiến thức
Âm mưu xâm lược nước ta của nhà Tống là nhằm bành trướng lãnh thổ, đồng thời giải quyết những khó khăn về tài chính và xã hội trong nước.
Cuộc tiến công tập kích sang đất Tống của Lý Thường Kiệt là hành động chính đáng.
Kĩ năng
Sử dụng lược đồ để tường thuật cuộc tiến công vào đất Tống do Lý Thường Kiệt chỉ huy.
Phân tích, nhận xét, đánh giá các sự kiện, nhân vật lịch sử.
3. Thái độ
Giáo dục cho HS lòng tự hào dân tộc và biết ơn người anh hùng dân tộc Lý Thường Kiệt có công lớn đối với đất nước.
Bồi dưỡng lòng dũng cảm, nhân ái và tình đoàn kết dân tộc (thể hiện trong cuộc tiến vào đất Tống)
CHUẨN BỊ:
- Thầy: Lược đồ cuộc kháng chiến chống Tống gđ thứ nhất (1075) 
- Trò: SGK + Bài soạn 
III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP:
 1. Ổn định lớp: (1P)	 
 2. Kiểm tra bài cũ: (5P)
 - Nhà Lý được thành lập như thế nào?
- Nhà Lý đã làm gì để củng cố đất nước?
Nôị dung bài mới: (32p)
Năm 981, mối quan hệ giữa hai nước được củng cố, nhưng từ giữa thế kỉ XI, quan hệ ngoại giao giữa hai nước đã bị cắt đứt bởi nhà Tống có những hành động khiêu khích xâm lược Đại Việt.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta
Hỏi: Tình hình nhà Tống trước khi xâm lược Đại Việt như thế nào?
Hỏi: Nhà Tống xâm lược Đại Việt nhằm mục đích gì?
Hỏi: Để chiếm được Đại Vịêt nhà Tống đã làm gì?
Hỏi: Chúng xúi giục Champa đánh lên từ phía Nam nhằm mục đích gì?
- Nhà Tống gặp nhiều khó khăn:
+ Ngân khố tài chính nguy ngập.
+ Nội bộ mâu thuẫn.
+ Nhân dân khắp nơi đấu tranh.
+ Bộ tộc người Liêu Hạ quấy nhiễu phía Bắc.
- Giải quyết tình trạng khủng hoảng trong nước.
- Xúi giục vua Champa đánh lên từ phía nam; Phía Bắc nhà Tống ngăn cản buôn bán giữa hai nước.
- Làm suy yếu lực lượng của nhà Lý.
I. Giai đoạn thứ nhất (1075)
1. Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta
- Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta để giải quyết tình hình khó khăn trong nước và đưa nước ta trở lại chế độ đô hộ như trước.
- Nhà Tống xúi giục Cham-pa đánh lên từ phía Nam, còn ở biên giới phía Bắc của Đại Việt chúng ngăn cản việc buôn bán, dụ dỗ, mua chuộc các tù trưởng dân tộc làm phản
HĐ 2: Nhà Lý chủ động tấn công để phòng vệ
Hỏi: Đứng trước âm mưu xâm lược đó, nhà Lý đã đối phó bằng cách nào?
Hỏi: Cho biết một vài nét về Lý Thường Kiệt?
Giảng: Lý Thường Kiệt cùng quan sỹ ngày đêm luyện tập, mộ thêm binh lính quyết làm thất bại âm mưu xâm lược của nhà Tống. Lý Thường Kiệt đưa Lý Đạo Thành, một đại thần có uy tín cùng làm việc nước.
+ Vua Lý Thánh Tông và Thái uý Lý Thường Kiệt chỉ huy đạo quân khoảng 5 vạn quân đánh Champa. Vua Champa bị bắt làm tù binh, buộc Champa phải cắt 3 châu (thuộc vùng đất Quảng Bình, Quảng Trị ngày nay) để chuộc vua về.
Hỏi: Trước tình hình quân Tống như vậy, Lý Thường Kiệt chủ trương đánh giặc như thế nào?
Giảng: Câu nói của Lý Thường Kiệt" ngồi yên đợi giặc... chặn thế mạnh của giặc" thể hiện điều gì?
(Nhấn mạnh: Đây là cuộc tấn công để bảo vệ thuộc địa chứ không phải xâm lược).
Giảng: Tháng 10- 1075, 10 vạn quân ta chia làm 2 đạo tấn công vào đất Tống:
+ Quân bộ do các tù trưởng là Tông Đản và Thân Cảnh Phúc chỉ huy vượt biên giới đánh châu Ung.
+ Quân thuỷ do Lý Thường Kiệt chỉ huy theo vùng ven biển Quảng Ninh đổ bộ vào châu Khâm và châu Liêm. Lý Thường Kiệt sau khi phá huỷ các kho tàng của giặc, tiến về bao vây thành Ung Châu.
Để cô lập và tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Trung Quốc, Lý Thường Kiệt đã cho yết bảng noi rõ mục đích của cuộc tiến công của mình.
Hỏi: Mục đích làm việc đó là gì?
Cuộc tập kích diễn ra nhanh chong làm cho các căn cứ quân sự của nhà Tống bị giáng nhiều đòn nặng nề.
Hỏi: Tại sao nói đây là cuộc tấn công để tự vệ mà không phải là cuộc tấn công xâm lược?
Hỏi: Việc chủ động tấn công có ý nghĩa như thế nào?
- Cử thái uý Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy tổ chức kháng chiến.
- Lý Thường Kiệt sinh năm 1019 tại phường Thái Hoà, Thăng Long, là người có chí hướng, ham đọc binh thư, luyện võ nghệ, có cốt cách tài năng phi thường.
+ 23 tuổi ông làm quan.
+ Vua Lý Thánh Tông phong làm Thái uý và nhận làm con nuôi.
- Tiến công trước để tự vệ.
- Thể hiện chủ trương táo bạo nhằm giành thế chủ động tiêu hao sinh lực địch ngay từ lúc chúng chưa tiến hành xâm lược.
- Để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Trung Quốc.
- Vì:
+ Ta chỉ tấn công các căn cứ quân sự, kho lương thảo đó là những nơi quân Tống tập chung lực lượng, lương thực, vũ khí để xâm lược nước Đại Việt
+ Khi hoàn thành mục đích, quân ta rút về nước.
- Làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược của nhà Tống.
- Làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược của nhà Tống vào nước ta.
2. Nhà Lý chủ động tấn công để phòng vệ
- Nhà Lý cử Lý Thường Kiệt chỉ huy, tổ chức cuộc kháng chiến. Quân đội được mộ thêm người và tăng cường canh phòng, luyện tập, làm thất bại âm mưu dụ dỗ của nhà Tống. Lý Thánh Tông cùng Lý Thường Kiệt đem quân đánh Cham-pa.
- Thực hiện chủ trương “tiến công trước để tự vệ”, tháng 10 - 1075, Lý Thường Kiệt đem 10 vạn quân bất ngờ tấn công vào châu Khâm, châu Liêm (Quảng Đông), sau khi tiêu diệt các căn cứ, kho tàng của giặc, quân ta tiếp tục tấn công châu Ung (Quảng tây). 
- Sau 42 ngày chiến đấu, quân ta hạ thành Ung Châu và nhanh chóng rút về nước. 
Củng cố: (5P)
Yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi:
* Âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống?
* Nhà Lý đã dùng cách nào để đối phó với âm mưu của nhà Tống?
* Kết quả và ý nghĩa của ciệc tấn công chủ động của nhà Lý?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (2P)
 - Học bài + soạn tiếp phần II
- Làm bài tập trong vở bài tập
IV. RÚT KINH NGHIỆM: ....................................................
.....
Ngày soạn: 22/9/2018	 
Tuần dạy: 8	 
Tiết: 16
Bài 11: CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC TỐNG (1075 – 1077) (Tiếp theo)
I. MỤC TIÊU:
Kiến thức
 Diễn biến sơ lược cuộc kháng chiến chống Tống ở giai đoạn 2 và thắng lợi to lớn của quân dân Đại Việt
Kĩ năng
Sử dụng lược đồ để thuật lại cuộc chiến trên sông Như Nguyệt.
Thái độ
Giáo dục lòng tự hào về tinh thần bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc ta thời Lý.
II. CHUẨN BỊ:
 - Thầy: Lược đồ cuộc kháng chiến chống Tống gđ thứ hai (1076 - 1077)
 - Trò: SGK + Bài soạn
III. CÁC BƯỚC LÊN LỚP:
1. Ổn định lớp: (1P)	 
2. Kiểm tra bài cũ: (5P)
- Trình bày âm mưu xâm lược Đại Việt của nhà Tống?
- Trước âm mưu xâm lược của quân Tống triều Lý đã làm gì?
Nội dung bài mới: (32P)
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Kháng chiến bùng nổ
Hỏi: sau khi rút quân khỏi Ung Châu, Lý Thường Kiệt đã làm gì?
Giảng: Dự kiến địch kéo vào nước theo hai hướng, Lý Thường Kiệt đã bố trí (sử dụng lược đồ):
+ Một đạo quân chặn giặc ở vùng biển Quảng Ninh, không cho thuỷ quân địch vượt qua.
+ Đường bộ được bố trí dọc tuyến sông Cầu qua đoạn Như nguyệt và xây dựng chiến tuyến Như Nguyệt không cho giặc vào sâu.
+ Ngoài ra các tù trưởng dân tộc ít người ở gần biên giới đã cho quân mai phục những vị trí chiến lược quan trọng.
Hỏi: Tại sao Lý Thường Kiệt chọn sông Như Nguyệt làm phòng tuyến chông quan Tống?
- THGDMT: Phòng tuyến sông Như Nguyệt được xây dựng như thế nào?
Hỏi: Sau thất bại ở Ung Châu, nhà Tống đã làm gì?
- Trình bày diễn biến và kết quả cuộc kháng chiến?
- Hạ lệnh cho các địa phương chuẩn bị bố phòng.
- Vì:
+ Đây là vị trí chặn ngang các hướng tấn công cuả địch từ Quảng Tây (Trung Quốc) đến Thăng Long.
+ Được ví như chiến hào tự nhiên khó vượt qua.
- Được đắp bằng đất vững chắc, nhiều giậu tre dày đặc.
- Cho quân xâm lược Đại Việt.
Nghe.
- Trình bày theo lược đồ
I. Giai đoạn thứ hai (1076 - 1077)
1. Kháng chiến bùng nổ
- Lý Thường Kiệt hạ lệnh cho các địa phương ráo riết chuẩn bị bố phòng.
- Chọn phòng tuyến sông Như Nguyệt là nơi đối phó với quân Tống.
* Diễn biến
- Cuối năm 1076, quân Tống kéo vào nước ta.
- Năm 1077, nhà Lý đã đánh nhiều trận nhỏ cản bước tiến của quân giặc.
- Lý Kế Nguyên đã mai phục và đánh 10 trận liên tiếp ngăn bước tiến đạo quân thuỷ của giặc.
* Kết quả
Quân Tống đóng quân ở bờ bắc sông Như Nguyệt không lọt vào sâu được.
HĐ 2: Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt
- THGDMT: Dùng lược đồ trận chiến tại phòng tuyến Như Nguyệt để miêu tả trận chiến đấu;
Chờ mãi không thấy thuỷ quân đến, Quách Quỳ đã cho quân đóng bè vượt sông đánh vào phòng tuyến của ta.
Quân nhà Lý đã kịp thời phản công làm cho chúng không tiến vào được. Vào buổi đêm khi hai bên ngừng chiến, từ đền thờ hai vị thần Trương Hống và Trương Hát (tướng của Triệu Quang Phục) trên bờ sông vang lên những câu thơ " Nam quốc sơn hà..." Bài thơ được nhắc lại nhiều lần mạnh mẽ vang xa làm tăng sức mạnh quyết chiến, quyết thắng cho quân ta. Quân giặc sợ hãi chán nản khiến cho Quách Quỳ phải hạ lệnh cho các tướng sĩ "Ai còn bàn đánh sẽ chém".
Trước tình thế đó, Lý Thường kiệt không cho mở các cuộc phản công ngay mà đến tận cuối mùa xuân năm 1077, đang đêm Lý Thường Kiệt cho quân lặng lẽ vượt sông Như Nguyệt bất ngờ đánh vào các doanh trại của giặc.
Quân Tống thua to và lâm vào tình thế khó khăn tuyệt vọng.
Lý Thường Kiệt kết thúc chiến tranh bằng biện pháp thương lượng giảng hoà. Quách Quỳ chấp nhận ngay và rút quân về nước.
Hỏi: Vì sao đang ở thế thắng mà Lý Thường Kiệt lại cử người đến thương lượng giảng hoà với giặc?
Hỏi: Nêu những nét độc đáo trong cách đánh giặc của Lý Thường Kiệt?
Hỏi: Trận chiến trên phòng tuyến Như Nguyệt thắng lợi là do đâu?
Hỏi: Chiến thắng ở phòng tuyến Như Nguyệt có ý nghĩa gì?
- Nghe và quan sat lược đồ
Vì: 
+ Để đảm bảo mối quan hệ bang giao hoà hiếu giữa 2 nước.
+ Để không làm tổn thương danh dự của nước lớn đảm bảo nền hoà bình lâu dài.
- Cách tấn công; Phòng thủ; Cách kết thúc chiến tranh.
+ Tinh thần đoàn kết và chiến đấu anh dũng của nhân dân ta.
+ Sự chỉ huy tài tình của Lý Thường Kiệt.
- Là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.
+ Nền độc lập tự chủ của Đại Việt được củng cố.
+ Buộc nhà Tống phải từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt
2. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt
a) Diễn biến
Quách Quỳ cho quân vượt sông đánh phòng tuyến của ta nhưng bị quân ta phản công quyết liệt.
- Một đêm cuối xuân 1077, nhà Lý cho quân vượt sông bất ngờ đánh vào đồn giặc.
b) Kết quả
+ Quân giặc "mười phần chết đến năm sáu phần".
+ Quách Quỳ chấp nhận "giảng hoà" và rút quân về nước.
c) Ý nghĩa: Nền độc lập tự chủ của Đại Việt được giữ vững.
- Tại sao Lý Thường Kiệt chọn sông Như Nguyệt để lập phòng tuyến?
- Trình bày diễn biến trận chiến Như Nguyệt bằng bản đồ?
- Nêu ý nghĩa lịch sử của chiến thắng chống quân Tống xâm lược lần thứ 2 (1076-1077)?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (2P)
 - Học bài + soạn bài 12
- Làm bài tập trong vở bài tập
IV. RÚT KINH NGHIỆM: ...................................................
...
	Kí duyệt