Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tuần 25 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 25/1/2019
Tuần: 25
Tiết: 49
Chương V: ĐẠI VIỆT Ở CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII
Bài 22: SỰ SUY YẾU CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TẬP QUYỀN (TK XVI - XVIII)
I. Mục tiêu:
	1. Kiến thức: 
	- Sự sa đọa của triều đình phong kiền nhà Lê Sơ , những phe phái dẫn đến xung đột về chính trị, tranh giành quyền lợi trong 20 năm.
	- Phong trào đấu tranh của nông dân diễn ra mạnh mẽ ỡ thế kỷ XVI.
	2. Kĩ năng:
	 Đánh giá nguyên nhân suy yếu của triều đình nhà Lê.
	3. Thái độ:
	 Tự hào về truyền thống đấu tranh anh dũng của nhân dân, hiểu đựơc nước nhà thịnh trị hay suy vong là ở lòng dân.
II. Chuẩn bị:
	- Thầy: sgk + giáo án.
	- Trò: Bài soạn phần I. Tình hình chính trị - xã hội
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định lớp: (1 phút)
	2. Kiểm tra bài cũ: (không)
	3. Nội dung bài mới: (36 phút
 Ở thế kỉ XV nhà Lê Sơ đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật, nên được xem là thời kì thịnh vượng của nhà Lê Sơ, nhưng sang thế kỉ XVI, nhà Lê suy yếu dần là do những nguyên nhân nào và hậu quả của sự suy yếu đó là gì? Bài học hô nay sẽ giúp chúng ta hiểu được về điều đó.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Triều đình nhà Lê
Giảng: Trải qua các triều đại:
- Lê Thái Tổ: triều đình phong kiến vững vàng, kinh tế ổn định.
- Lê Thánh Tông: chế độ phong kiến đạt đến thời kỳ cực thịnh.
- Thế kỷ XVI, Lê Uy Mục, Lê Tương Dực lên ngôi ® nhà Lê suy yếu dần.
Hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đến việc nhà Lê bị suy yếu?
- Gọi học sinh đọc phần chữ in nghiêng trong SGK 
GV mở rộng: Khi Uy Mục bị giết, Tương Dực lên thay, bắt nhân dân xây Đại Điện và Cửu Trùng Đài, có tướng hiếu dâm như : tướng lợn , còn gọi là vua lợn.
- Em có nhận xét gì về các vua Lê ở thế kỉ XVI so với vua Lê Thánh Tông?
- Vua quan không lo việc nước, chỉ hưởng lạc xa xỉ, hoang dâm vô độ.
- Xây dựng lâu đài, cung điện tốn kém.
HS đọc phần in nghiêng trong SGK
+ Kém cả nhân lực và nhân cách, nên nhà Lê suy vong.
I. Tình hình chính trị - xã hội:
1. Triều đình nhà Lê:
Từ thế kỉ XVI, nhà Lê suy thoái do:
+ Vua quan ăn chơi xa xỉ, xây dựng lâu dài, cung điện tốn kém.
+ Nội bộ triều đình chia bè phái, tranh giành quyền lợi.
 Thời Uy Mục: quý tộc ngoại thích nắm hết quyền lực, giết hại công thần nhà Lê.
 Thời Tương Dực: Tướng Trịnh Duy Sản gây thành phe phái đánh nhau liên miên suốt hơn 10 năm.
HĐ 2: Phong trào khởi nghĩa của nông dân
- Sự suy yếu của nhà Lê dẫn đến hậu quả gì đối với đời sống của nhân dân?
- Vì sao đời sống nhân dân khổ sở?
- Tình hình trên dẫn đến kết quả gì?
* GDTH MT:
- Yêu cầu HS chỉ trên lược đồ các cuộc khởi nghĩa của nông dân TK XVI, tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa nào? Em biết gì về cuộc khởi nghĩa đó?
- Kết quả- ý nghĩa của phong trào?
- Em có nhận xét gì về cuộc khởi nghĩa của nông dân TK XVI? 
+ Đời sống nhân dân vô cùng khổ sở.
+ Quan lại địa phương mặc sức tung hoành đục khoét của dân "dùng của như bùn đất, coi dân như cỏ rác".
+ Mâu thuẩn giữa nông dân và địa chủ, giữa nhân dân và nhà nước trở nên gay gắt, nên bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.
- HS trình bày trên lược đồ.
- Các cuộc khởi nghĩa lần lượt bị đàn áp và thất bại, nhưng đã góp phần làm cho triều đình nhà Lê mau chóng sụp đổ.
- Nổ ra trên qui mô rộng lớn, nhưng lẻ tẻ, không đồng loạt.
2) Phong trào khởi nghĩa của nông dân ở thế kỉ XVI:
- Nguyên nhân: 
+ Lợi dụng triều đình rối loạn, quan lại ở địa phương “cậy quyền thế ức hiếp dân, vật dụng trong dân gian cướp lấy đến hết”, “dùng của như bùn đất..., coi dân như cỏ rác”. 
+ Đời sống nhân dân, nhất là nông dân lâm vào cảnh khốn cùng.
- Diễn biến: Từ năm 1511, các cuộc khởi nghĩa nổ ra ở nhiều nơi trong nước. Tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa của Trần Cảo ở Đông Triều (Quảng Ninh, 1516), nghĩa quân cạo trọc đầu chỉ để ba chỏm tóc, gọi là quân ba chỏm. Họ đã ba lần tấn công Thăng Long, có lần chiếm được, vua Lê phải chạy vào Thanh Hóa.
- Kết quả: Các cuộc khởi nghĩa lần lượt bị đàn áp và thất bại, nhưng đã góp phần làm cho triều đình nhà Lê mau chóng sụp đổ.
4. Củng cố: (5 phút) 
- Em có nhận xét gì về triều đình nhà Lê TK XVI?
- Nguyên nhân dẫn đến phong trào nông dân TK XVI?
- Hãy kể tên các cuộc khởi nghĩa nông dân? Ý nghĩa của các phong trào?
5. Hướng dẫn học sinh tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút)
Học bài kĩ, soạn tiếp phần II. Chiến tranh Nam- Bắc triều, chiến tranh Trịnh- Nguyễn
IV. Rút kinh nghiệm
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Ngày soạn: 25/1/2019
Tuần: 25
Tiết: 50
Bài 22: SỰ SUY YẾU CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TẬP QUYỀN (TK XVI - XVIII) (tt)
I. Mục tiêu:
Kiến thức
- Tìm hiểu nguyên nhân các cuộc chiến tranh.
- Hậu quả của các cuộc chiến tranh đối với dân tộc và sự phát triển của đất nước.
2. Kỹ năng
- Tập xác định các vị trí, địa danh và trình bày diễn biến của các sự kiện lịch sử trên bản đồ treo tường.
- Đánh giá nguyên nhân dẫn đến nội chiến.
3. Thái độ
Bồi dưỡng cho HS ý thức bảo vệ sự đoàn kết thống nhất đất nước, chống mọi âm mưu chi cắt lãnh thổ.
II. Chuẩn bị:
 - Thầy: sgk + giáo án.
 - Trò: Bài soạn phần II. 
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định lớp: (1 phút)
	2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
	- Triều đình nhà Lê đầu TK XVI như thế nào?
	- Nêu nguyên nhân, diễn biến và kết quả phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu thế kỉ XVI.
	3. Nội dung bài mới: (32 phút)
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Chiến tranh Nam - Bắc triều
Hỏi: Sự suy yếu của nhà Lê đã thể hiện như thế nào?
- Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh Nam triều và Bắc triều.
Giảng: Mạc Đăng Dung là một võ quan dưới triều Lê. Lợi dụng sự xung đột giữa các phe phái ® tiêu diệt các thế lực và trở thành Tể tướng ® năm 1527 cướp ngôi lập nhà Mạc.
Hỏi: Kết quả cuộc chiến tranh?
Hỏi: Chiến tranh Nam - Bắc triều đã gây tai họa gì cho nhân dân ta?
Hỏi: Em có nhận xét gì về tính chất của cuộc chiến tranh?
(GV đọc bài ca dao trong SGK.
Chiến tranh chấm dứt nhưng hậu quả để lại rất nặng nề. Sau khi chấm dứt chiến tranh, Nam triều có giữ vững nền độc lập hay không? ® phần 2.
- Triều đình phong kiến rối loạn, các phe phái liên tục chém giết lẫn nhau.
- Năm 1592, Nam Triều chiếm được Thăng Long ® nhà Mạc rút lên Cao Bằng ® chiến tranh chấm dứt.
- Gây tổn thất lớn về người và của:
- Năm 1570, rất nhiều người bị bắt lính, bắt phu.
- Năm 1572 ở Nghệ An, mùa màng bị tàn phá, hoang hóa, bệnh dịch
- Tập đoàn pk tranh chấp, nd chịu cực khổ -> cuộc chiến tranh phi nghĩa.
I. Các cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều và Trịnh Nguyễn:
1. Chiến tranh Nam - Bắc triều
- Nguyên nhân: 
+ Mạc Đăng Dung vốn là võ quan, đã tiêu diệt các thế lực đối lập, thâu tóm mọi quyền hành, cương vị như tể tướng. 
+ Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra triều Mạc (sử cũ gọi là Bắc triều).
- Hậu quả: Nhân dân lầm than, đói khổ, đất nước bị chia cắt.
- HĐ 2: Chiến tranh Trịnh - Nguyễn và sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài
Hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh Trịnh – Nguyễn?
GV nhấn mạnh việc Nguyễn Hoàng vào Thuận Hóa xây dựng cơ sở để đối địch với họ Trịnh. (GV dùng bản đồ Việt Nam chỉ vị trí Đàng Trong - Đàng Ngoài).
Hỏi: Đàng Trong - Đàng Ngoài do ai cai quản?
Hướng dẫn HS quan sát H48
Giảng: Phủ chúa Trịnh rất rộng rãi và có tường bao bọc xung quanh. Bên trong và bên ngoài có nhiều nhà nhỏ, thấp để cho quân lính ở. Những cung điện bên trong xây cao 2 tầng, có nhiều cửa thoáng đãng. Các cửa đều đồ sộ nguy nga, tất cả đều bằng gỗ lim.
GV chỉ bản đồ Việt Nam. Trong gần nửa thế kỷ, họ Trịnh và họ Nguyễn đánh nhau 7 lần. Quảng Bình và Nghệ An trở thành chiến trường ác liệt. Cuối cùng hai bên lấy sông Gianh làm ranh giới.
Hỏi: Cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn đã dẫn đến hậu quả như thế nào?
Hỏi: Tính chất của cuộc chiến tranh Trịnh - Nguyễn?
- THGDMT: Em có nhận xét gì về quy mô phong trào nd k/n TK XVI – XVIII.
Hỏi: Nhận xét về tình hình chính trị - xã hội ở nước ta TK XVI - XVIII? 
- Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rêt là Trịnh Kiểm lên nắm binh quyền.
- Con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng lo sợ, xin vào trấn thủ Thuận Hóa, Quảng Nam.
- Đàng Ngoài: họ Trịnh xương vương gọi là chúa Trịnh, biến vua Lê thành bù nhìn.
- Đàng Trong: chúa Nguyễn cai quản.
- Một dải đất lớn từ Nghệ An đến Quảng Bình là chiến trường khốc liệt.
- Dân ở hai bên sông Gianh phải chuyển đi nơi khác (đọc 2 câu thơ trong SGK).
- Sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài kéo dài tới 200 năm, gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hóa, làm suy giảm tiềm lực đất nước.
- Phi nghĩa, giành giật quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia hai miền đất nước.
- Lan rộng khắp nơi (ở ĐN và ĐT)
- Không ổn định do chính quyền luôn luôn thay đổi và chiến tranh liên tiếp xảy ra, đời sống nhân dân rất khổ cực.
2. Chiến tranh Trịnh - Nguyễn và sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài
- Nguyên nhân:
+ Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm lên thay nắm toàn bộ binh quyền, hình thành thế lực họ Trịnh.
+ Người con cả của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông bị đầu độc chết, người con thứ là Nguyễn Hoàng đã tìm cách để được vào trấn thủ Thuận Hóa, Quảng Nam. Từ đó hình thành thế lực họ Nguyễn.
- Hậu quả:
 + Đất nước bị chia cắt, nhân dân đói khổ, li tán.
+ Ở Đàng Ngoài, đến đời Trịnh Tùng thì xưng vương, xây phủ chúa bên cạnh triều Lê; tuy nắm mọi quyền hành nhưng vẫn phải dựa vào vua Lê, nhân dân gọi là “vua Lê - chúa Trịnh”.
	Ở Đàng Trong, con cháu họ Nguyễn cũng truyền nối nhau cầm quyền, nhân dân gọi là “chúa Nguyễn”. 
 Nhân dân đói khổ, dân li tán.
4. Củng cố: (5 phút)
	Câu hỏi SGK cuối bài
 5. Hướng dẫn tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (2 phút)
 Học bài kĩ, soạn bài 23 phần I. Kinh tề
IV. Rút kinh nghiệm:
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................
	Kí duyệt 25/1/2019