Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tuần 13 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 1/11/2018
Tuần: 13
Tiết: 25 
Bài 14: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG - NGUYÊN 
(THẾ KỈ XIII)
(tiếp theo)
I. Mục tiêu:
Kiến thức 
- Việc chuẩn bị cho cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ hai của nhà Nguyên chu đáo hơn so với lần 1.
- Nhờ sự chuẩn bị chu đáo, đường lối đánh giặc đúng đắn và với quyết tâm cao, quân dân Đại Việt đã giành thắng lơi vẻ vang.
Kỹ năng 
Kỹ năng sử dụng lược đồ để thuật lại sự kiện lịch sử.
 3. Thái độ:
Bồi dưỡng cho học sinh lòng căm thù giặc ngoại xâm, niềm tự hào dân tộc và lòng biết ơn tổ tiên đã kiên cường, mưu trí bảo vệ chủ quyền đất nước.
II. Chuẩn bị::
- Thầy: lược đồ cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên (1285).
- Trò: sgk + Bài soạn
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định lớp: (1 phút).
	2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút).
	Trình bày tóm tắt diễn biến cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ.
	3. Nội dung bài mới: (32 phút): 
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt của nhà Nguyên
GV: Sau thất bại năm 1258, quân mông cổ không chịu từ bỏ âm mưu xâm lược Đại Việt. Năm 1279, sau khi thôn tính được nhà Tống, vua Mông Cổ lập ra nhà Nguyên đặt nền thống trị lên toàn bộ Trung Quốc. Vua nguyên lúc bấy giờ là Hốt Tất Liệt ráo riết chuẩn bị xâm lược Chăm-pa và Đại Việt. 
- Hốt Tất Liệt cho quân xâm lựơc Cham-pa và Đại Việt nhằm mục đích gì?
- Nhà Nguyên cho quân xâm lược Chăm-pa trước nhằm mục đích gì?
GV: Năm 1283, 10 vạn quân Nguyên do tướng Toa Đô chỉ huy xâm lược Chăm-pa nhưng đã bị nhân dân Chăm-pa tiến hành chiến tranh du kích đánh trả nên quân Nguyên bị thất bại và phải cố thủ phía Bắc chuẩn bị xâm lược Đại Việt.
- Để làm cầu nối xâm lược và thôn tính các nước phía nam Trung Quốc.
- Để làm bàn đạp tấn công vào phía nam Đại Việt.
II. Cuộc kháng chiến lần hai chống quân xâm lược Nguyên (1285):
1) Âm mưu xâm lược Cham-pa và Đại Việt của nhà Nguyên:
- Năm 1279, Nam Tống bị tiêu diệt, Trung Quốc hoàn toàn bị Mông Cổ thống trị (năm 1279, Hốt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên). 
- Năm 1283, nhà Nguyên cử Toa Đô chỉ huy hơn 1 vạn quân tiến đánh Cham-pa.
HĐ 2: Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến
- Sau khi biết tin quân Nguyên có ý định xâm lược Đại Việt, vua Trần đã làm gì? 
- Hội nghị này có ý nghĩa rất quan trọng tại sao? 
GV: Hoài Văn Hầu TQT có lòng yêu nước sâu sắc, đã đến bến Bình Than nhưng không được dự họp vì tuổi còn nhỏ. QT tức giận bóp nát quả cam trong tay lúc nào không biết. Sau đó về quê tổ chức đạo quân lớn giương cao lá cờ thêu 6 chữ “phá cường địch báo hoàng ân”, ngày đêm luyện tập sẵn sàng cùng nhân dân đánh giặc. 
Năm 1285 vua Trần triệu tập hội nghị Diên Hồng và mời các bô lão có uy tín để bàn cách đánh giặc.
- Hội nghị Diên Hồng có tác dụng gì đến việc chuẩn bị kháng chiến? 
GV: Nhà Trần đã tỏ chức cuộc tập trận lớn ở Đông Bộ Đầu. TRần Quốc Tuấn đọc :” Hịch tướng sỹ.”Bài hịch đã khơi dạy lòng yeu nước và khích lệ tinh thần yêu nuớc của nhân dân Đại Việt. Sau đợt tập trận, cả nước được lệnh sẵn sàng đánh giặc. Quân sỹ đều thích hai chữ “Sát Thát ”vào cánh tay.
- Việc thích hai chữ” Sát Thát” vào cánh tay có ý nghĩa gì? 
- Triệu tập hội nghị các vương hầu ở bến Bình Than để bàn kế đánh giặc.
- Vì Hội nghị tập hợp các vương hầu quan lại nhà Trần để bàn kế sách đánh giặc.
- Đây là hội nghị thể hiện ý chí kiên cường của nhân dân Đại Việt.
- Thể hiện quyết tâm tiêu diệt quân Nguyên của quân dân ta thà chết chứ không chịu mất nước.
2) Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến:
- Vua Trần triệu tập hội nghị các vương hầu, quan lại ở Bình Than để bàn kế đánh giặc.
- Trần Quốc Tuấn được vua giao chỉ huy cuộc kháng chiến. 
- Đầu năm 1285, vua Trần mời các bậc phụ lão họp Hội nghị Diên Hồng ở Thăng Long để bàn kế đánh giặc.
- Tổ chức tập trận lớn và duyệt binh ở Đông Bộ Đầu.
HĐ 3: Diến biến và kết quả của cuộc kháng chiến
GV trình bày diễn biến trên lược đồ. 
Tháng 1-1258, 50 vạn quân Nguyên do thoát Hoan chỉ huy tiến vào nước ta. 
Sau một vài trận chặn đánh giặc, trước thế giặc mạnh TQT cho lui quân về Vạn Kiếp để bảo toàn lực lượng. Vua Trần rất lo nhưng TQT đã khẳng khái trả lời “Nếu bệ hạ muốn hàng giặc thì trước hết hãy chém đầu thần rồi hãy hàng. Tước thế nguy cấp, một số quý tộc Trần đã đầu hàng gặc. TQT phải rút lui để chuẩn bị lực lượng tiêu diệt địch .
- Không thực hiện được âm mưu bắt sống vua Trần và quân chủ lực, Thoát Hoan đã làm gì? 
GV: Dựa vào thời cơ đó nhà Trần phản công đánh bại quân giặc ở Tây Kết, Hàm Tử, bến Chương Dương sau đó vào giải phóng Thăng Long.
Sau 2 tháng, 50 vạn quân nguyên đã bị tiêu diệt
- Nêu cách đánh của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần 2?
- GD tinh thần yêu nước
- HS theo dõi và quan sát lược đồ.
- Cho quân rút về Thăng Long chờ tiếp viện.
- Lúc đầu khi giặc mạnh, nhà Trần khôn khéo rút lui chiến lược chờ thời cơ để phản công giành thắng lợi.
Cách đánh vườn không nhà chống
3) Diến biến và kết quả của cuộc kháng chiến:
* Diễn biến:
- Tháng 2-1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tiến vào xâm lược nước ta.
- Sau một vài trận chặn đánh địch ở biên giới đã rút về Vạn Kiếp, và cuối cùng rút về Thiên Trường để bảo toàn lực lượng. 
- Toa Đô từ Cham-pa đánh ra Nghệ An, Tanh Hoá, quân của Thoát Hoan mở cuộc tấn công xuống phía Nam hòng tạo thế “gọng kìm” để tiêu diệt quân ta. 
- Nhân lúc quân giặc gặp khó khăn, nhà Trần cho quân tổ chức phản công đánh bại quân giặc ở nhiều nơi.
* Kết quả: quân giặc phần bị chết, phần còn lại chạy về nước. Thoát Hoan chui vào ống đồng, còn Toa Đô bị chém đầu.
4. Củng cố: (4 phút)
 Em hày tóm tắt diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần hai?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút):
 Về nhà học kĩ bài, soan tiếp phần III.
IV. Rút kinh nghiệm:
Ngày soạn: 1/11/2018
Tuần: 13
Tiết: 26 
Bài 14: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG - NGUYÊN 
(THẾ KỈ XIII)
(tiếp theo)
I. Mục tiêu:
Kiến thức
- Nhà Nguyên chuẩn bị cho cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ ba kỹ lưỡng về mọi mặt
- Những khó khăn, thử thách to lớn mà nhà Trần phải đối mặt, song vua tôi nhà Trần đã chiến thắng lẫy lừng.
- Diễn biến cơ bản của cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên của nhà Trần lần ba.
- Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Vân Đồn, chiến thắng Bạch Đằng
2. Kỹ năng
Trình bày diễn biến cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên lần thứ ba trên lược đồ.
Biết phân tích, so sánh, đối chiếu diễn biến giữa kháng chiến lần thứ 3 với 2 lần trước.
3. Thái độ: Bồi dưỡng cho học sinh:
- Lòng căm thù quân xâm lược Nguyên.
- Lòng yêu nước, niềm tự hào, tự cường dân tộc, biết ơn các anh hùng dân tộc thời nhà Trần
II. Chuẩn bị::
- Thầy: Lược đồ cuộc kháng chiến lần thứ III chống quân Nguyên (1287 - 1288)
 - Trò: sgk + Bài soạn
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định tổ lớp: (1 phút)
	2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
	 Cuộc kháng chiến lần hai chống quân Nguyên diễn ra như thế nào?
 3. Nội dung bài mới (32 phút): Sau thất bại thảm hại trong hai lần xâm lược trước như đã học, vua Nguyên rất tức tối, quyêt tâm xâm lược Đại Việt lần thứ ba để rửa nhục và để thực hiện tham vọng mở rộng ách đô hộ của đế chế Nguyên đối với các quốc gia ở phía nam Trung Quốc. Vậy cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ ba đã diễn ra như thế nào, quân dân Đại Việt đối phó ra sao, đó là nội dung của bài học hôm nay.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt
GV: Khi nghe tin con trai Thoát Hoan thất bại thảm hại đến nỗi phải chui vào ống đồng mới mong thoát thân. Vua Nguyên vô cùng xấu hổ, để rửa nhục, vua Nguyên hạ quyết tâm xâm lược Đại Việt lần thứ 3; lần này nhà Nguyên rất thận trọng, chuẩn bị vô cùng chu đáo.
? Hãy nêu dẫn chứng về việc quân Nguyên chuẩn bị chu đáo cho cuộc xâm lược?
Mặc dù chuẩn bị đã rất chu đáo, song vua Nguyễn vẫn không thoát khỏi nỗi ám ảnh lo sợ. Thể hiện ở chi tiết Vua Nguyên dặn con trai: "Không được cho Giao Chỉ là 1 nước nhỏ mà khinh thường"
Giáo viên chốt: nhà Nguyên càng chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo bao nhiêu thì nhà Trần càng gặp khó khăn bấy nhiêu.
? Trước nguy cơ xâm lược đó, vua tôi nhà Trần đã đã làm gì?
+ Đình chỉ cuộc xâm lược Nhật Bản.
+ Tập trung hàng trăm thuyền chiến, 1 đoàn thuyền lương chở 1 chục vạn thạch lương.
- Vua Trần khẩn trương chuẩn bị đánh giặc, cử TQT làm tổng chỉ huy.
III. Cuộc kháng chiến lần ba chống quân xâm lược Nguyên (1287-1288):
1. Nhà Nguyên xâm lược Đại Việt:
- Đứng trước nguy cơ xâm lược, nhà Trần khẩn trương chuẩn bị, tăng cường quân ở những nơi hiểm yếu nhất là vùng biên giới và vùng biển 
- Cuối tháng 12 - 1287, quân Nguyên tiến vào nước ta.
+ Cánh quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánh vào Lạng Sơn, Bắc Giang rồi kéo về Vạn Kiếp. + Cánh quân thủy do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường biển tiến vào sông Bạch Đằng rồi về Vạn Kiếp.
HĐ 2: Trận Vân Đồn tiêu diệt đòan thuyền lương của Trương Văn Hổ
? Tại sao Ô Mã Nhi lại ngược sông Bạch Đằng kéo đến Vạn Kiếp để hội quân với Thoát Hoan?
GV tường thuật diễn biến trên lược đồ:
Trần Khánh Dư dự đoán khi đoàn thuyền của Ô Mã Nhi đi qua, có thể đánh được đoàn thuyền chở lương nên đã bố trí một trận mai phục. Đúng như dự đoán mấy ngày sau khi đoàn thuyền của Ô Mã Nhi đi qua vùng biển Vân Đồn thì đoàn thuyền chở lương của Trương Văn Hổ nặng nề, chậm chạp tiến qua Vân Đồn. Trần Khánh Dư mai phục sẵn ở đó, đổ ra đánh dữ dội. Phần lớn thuyền lương của địch bị đắm, số còn lại bị quân Trần chiếm.
- Yêu cầu HS đọc hai dòng in ngiêng trong SGK
? Tại sao nhà Trần lại quyết định đánh đoàn thuyền chở lương?
- Chiến thắng Vân Đồn có ý nghĩa như thế nào?
- Ô Mã Nhi cho rằng, quân ta yếu không cản được đoàn thuyền lương.
Đọc
- Đánh vào dạ dày của giặc --> đói --> khó có thể chiến đấu lâu dài --> phá hỏng âm mưu "Cậy lương thực nhiều để đánh lâu dài với nhà Trần"
- Chiến thắng Vân Đồn làm cho quân giặc lâm vào thế bị động và gặp rất nhiều khó khăn.
2) Trận Vân Đồn tiêu diệt đòan thuyền lương của Trương Văn Hổ:
Tại Vân Đồn, Trần Khánh dư chỉ huy quân mai phục, khi đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ đến, quân ta đánh dữ dội. Phần lớn thuyền lương của giặc bị đắm, số còn lại bị ta chiếm.
HĐ 3: Chiến thắng Bạch Đằng
- Đợi mãi không thấy đoàn thuyền lương tới, Thoát Hoan đã làm gì?
? Vì sao ta thực hiện kế hoạch "Thăng Long vườn không, nhà trống"?
- Trước tình hình đó, nhà Trần đã làm gì?
- THGDMT: Dựa vào đâu vua Trần chọn sông Bạch Đằng làm nơi mai phục?
Trần Quốc Tuấn cho đóng bãi cọc ngầm xuống dòng sông khi thủy triều lên, bãi cọc ngầm bị che khuất.
- Trận Bạch Đằng diễn ra như thế nào?
- Ý nghĩa của chiến thắng Bạch Đằng?
- Cách đánh giặc lần 3 của nhà Trần có điểm gì giống và khác lần 2?
- Cho quân tiến vào Thăng Long.
- Thể hiện tư tưởng: “quyết không để một hạt thóc, một người dân lọt vào tay giặc...”
-> Bất hợp tác với giặc
- Quyết định mở cuộc phản công và mai phục trên sông Bạch Đằng.
- Địa thế hiểm trở, đã từng diễn ta chiến thắng Ngô Quyền năm 938 và chiến thắng của Lê Hoàn năm 981.
+ Tháng 4/1288, đoàn thủy quân của Ô Mã Nhi rút về theo sông Bạch Đằng.
+ Ta nhử địch vào sâu trận địa khi nước dâng cao.
+ Lúc nước rút, thuyền địch xô vào cọc, bị quân ta đánh từ hai bên bờ Ô Mã Nhi bị bắt, toàn bộ cánh thủy binh của giặc bị tiêu diệt.
- Đập tan mộng xâm lược của nhà Nguyên.
+ Giống: trước thế giặc mạnh, quân ta rút lui thực hiện “vườn không nhà trống”, khi giặc yếu thì ta phản công giành thắng lợi.
+ Khác: lần 3 chọn đánh đoàn thuyền lương của giặc.
3) Chiến thắng Bạch Đằng:
- Cuối tháng 1 - 1288, Thoát Hoan vào thành Thăng Long trống vắng. Sau trận Vân Đồn, tình thế quân Nguyên ngày càng khó khăn. Thoát Hoan quyết định rút quân về Vạn Kiếp và từ đây rút về nước theo hai đường thủy, bộ.
- Nhà Trần mở cuộc phản công ở cả hai mặt trận thủy, bộ. 
+ Tháng 4 - 1288, đoàn thuyền của Ô Mã Nhi đã lọt vào trận địa bãi cọc trên sông Bạch Đằng do ta bố trí từ trước, cuộc chiến đấu ác liệt diễn ra, Ô Mã Nhi bị bắt sống. 
+ Trên bộ, Thoát Hoan dẫn quân từ Vạn Kiếp theo hướng Lạng Sơn rút về Trung Quốc, bị quân ta liên tục chặn đánh, Thoát Hoan phải chui vào ống đồng thoát thân.
- Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân Nguyên thắng lợi vẻ vang.
 4. Củng cố: (4 phút )
Em hày tóm tắt diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ ba?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút)
 Về nhà học kĩ bài, soan tiếp phần IV.
IV. Rút kinh nghiệm:
	Kí duyệt