Giáo án Lịch sử Lớp 7 - Tuần 12 - Năm học 2017-2018 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 24/10/2017
Tuần: 12, Tiết CT: 23 
Bài 13: NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII (tiếp theo)
I. Mục tiêu :
	1. Kiến thức: 
	- Nguyên nhân làm cho nhà Lý sụp đổ và nhà Trần được thành lập. Sự thành lập nhà Trần là cần thiết cho đất nước và xã hội Đại Việt lúc bấy giờ. Việc nhà Trần thay nhà Lý đã góp phần củng cố chế độ quân chủ Trung Ương tập quyền thông qua việc sửa đổi bổ sung thêm pháp luật thời Lý, xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, phục hồi và phát triển kinh tế.
	2. Kĩ năng: rèn luyện kĩ năng vẽ bản đồ, phương pháp so sánh, đối chiếu.
	3. Thái độ: bồi dưỡng cho học sinh tinh thần bất khuấtchống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất. Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
II Chuẩn bị:
	Thầy:- Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần.
 Trò: Bài soạn
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định lớp: (1 phút)
	2. Kiểm tra bài cũ: (5 phút)
	 - Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào?
	 - Vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần?
	3. Nội dung bài mới: (32 phút)
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
HĐ 1: Nhà Trần xây dựng quân đội và phát triển kinh tế
Hỏi: Vì sao khi mới thành lập, nhà Trần rất quan tâm tới việc xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?
Giảng: Nước ta luôn đứng trước nguy cơ ngoại xâm (nhất là thời kì đế quốc Mông - Nguyên đang mở rộng xâm lược).
Hỏi: Tổ chức quân đội của nhà Trần như thế nào?
Giảng: Cấm quân: đạo quân bảo vệ kinh thành, triều đình, nhà vua và chỉ chọn trai tráng khỏe mạnh ở quê hương nhà Trần.
Quân các lộ: ở đồng bằng gọi là chính binh, ở miền núi gọi là phiên binh.
Hỏi: Vì sao nhà Trần chỉ kén chọn những thanh niên khoẻ mạnh ở quê họ Trần để vào cấm quân?
Hỏi: Quân đội nhà Trần được tuyển dụng theo chính sách và chủ trương nào?
Giảng: Nhân dân ta dưới thời Trần rất chuộng võ nghệ, các lò vật được mở khắp nơi, vì vậy quân đội thời Trần luôn được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ. Nhà Trần thực hiện chủ trương chọn quân lính không thiên về lấy số lượng mà cần những người giỏi.
Hỏi: Bên cạnh việc xây dựng quân đội, nhà Trần đã làm gì để củng cố quốc phòng?
Sử dụng hình 27 SGK để minh chứng cho việc tăng cường củng cố quốc phòng của triều Trần.
Hỏi: Việc xây dựng quân đội nhà Trần có gì khác và giống so với thời Lý.
HĐ2:Phục hồi và phát triển kinh tế:
Hỏi: Nhà Trần đã làm gì để phát triển nông nghiệp?
Hỏi: Tên của chức quan nhà Trần đặt để trông coi việc sửa chữa đắp đê?
Giảng: Vua Trần hạ lệnh đắp đê từ đầu nguồn các con sông đến bãi biển. Những người đảm nhiệm chức Hà đê sứ luôn phải đốc thúc việc đắp đê.
Bên cạnh đó, việc nạo vét các kênh đào được chú trọng để đảm bảo giao thông tưới tiêu cho đồng ruộng. 
* THGDMT: Nhận xét gì về những chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần?
Giảng: Nhờ các chính sách và cùng với sự cố gắng của người dân, nông nghiệp thời Trần nhanh chóng được phục hồi và phát triển.
Nhà Trần khuyến khích các các xưởng thủ công nha nước sản xuất các đồ gốm, dệt , chế tạo vũ khí.
Hỏi: Kể tên các nghề thủ công trong nhân dân?
- Giới thiệu hình 28 SGK cho HS.
Giảng: Do vậy, các làng xã mọc lên nhiều nơi.Kinh thành Thăng Long đã có tới 61 phường hoạt động tấp nập.
Hỏi: Nhận xét về tình hình thủ công nghiệp thời Trần thế kỉ XIII?
- Tình hình thương nghiệp thời kì này như thế nào?
Giảng: Việc buôn bán với thương nhân nước ngoài diễn ra rất sôi nổi ở các cửa biển: Hội Thống, Vân Đồn.
- Đứng trước nguy cơ ngoại xâm ...
- Quân đội của nhà Trần gồm có cấm quân và quân ở các lộ.
- Vì để tăng độ tin cậy trong việc bảo vệ triều chính, cấm quân co nhiệm vụ bảo vệ vua hoàng thành , triều đình.
- Chủ trương: Quân lính cốt tinh không cốt đông.
- Chính sách: Ngụ binh ư nông (tiếp tục chính sách của thời Lý).
- Bố trí tướng giỏi, quân đông ở vùng hiểm yếu, nhất là biên giới phía Bắc.
- Cử các tướng giỏi đóng giữ các vị trí hiểm yếu.
- Vua Trần thường xuyên đi tuần tra việc phòng bị ở nơi này.
- Giống:
+ Quân đội gồm hai bộ phận.
+ Được tuyển dụng theo chính sách" ngụ binh ư nông".
- Khác: 
+ Cấm quân: Tuyển những người khoẻ mạnh ở quê hương nhà Trần.
+ Quân đội theo chủ trương:" Cốt tinh nhuệ không cốt đông".
- Đẩy mạnh khai hoang để mở rộng diện tích sản xuất. Đắp đê phòng lụt, nạo vét kênh mương.
- Hà đê sứ.
- Các chủ trương đó rất phù hợp, kịp thời để phát triển nông nghiệp.
- Làm gốm, tráng men, đúc đồng , làm giấy...
- Đang từng bước được khôi phục và phát triển mạnh, trình độ ngày càng cao.
- Chợ mọc lên ngày càng nhiều, ở các làng, xã.
II. Nhà Trần xây dựng quân đội và phát triển kinh tế:
1) Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng:
* Quân đội: 
- Gồm: cấm quân và quân ở các lộ; ở làng xã có hương binh; ngoài ra còn có quân của các vương hầu.
- Quân đội được tuyển theo chính sách “ngụ binh ư nông” và theo chủ trương “quân lính cốt tinh nhuệ không cốt đông”; xây dựng tinh thần đoàn kết.
- Học binh pháp và luyện tập võ nghệ.
* Quốc phòng :
 Bố trí tướng giỏi, quân đông ở vùng hiểm yếu, nhất là biên giới phía Bắc.
2) Phục hồi và phát triển kinh tế:
- Nông nghiệp: đẩy mạnh công cuộ khẩn hoang, đắp đê phòng lụt, nạo vét kênh. Đặt chức Hà đê sứ để trông coi, đốc thúc việc đắp đê. Nông nghiệp nhanh chóng phục hồi và phát triển.
- Thủ công nghiệp: các xưởng thủ công nhà nước và nhân dân được phục hồi và phát triển các nghề: đồ gốm, chế tạo vũ khí, ...
- Thương nghiệp: Chợ mọc lên ngày càng nhiều, ở các làng, xã. Ở kinh thành Thăng Long, bên cạnh hoàng thành, đã có 61 phường. Buôn bán với nước ngoài cũng phát triển, nhất là ở cảng Vân Đồn (Quảng Ninh)
4. Củng cố: (4 phút)
- Em hãy nêu những biện pháp xây dựng quân đội của nhà Trần?
- Quân đội thời Trần có gì giống và khác quân đội thời Lý?
- Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp ở thời Trần?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút)
- Học bài
- Soạn bài 14 phần I.
IV. Rút kinh nghiệm:
.GV:..................................................................................................................................................HS:...................................................................................................................................................
Ngày soạn: 24/10/2017
Tuần: 12
Tiết CT: 24 
Bài 14: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG - NGUYÊN 
(THẾ KỈ XIII)
I. Mục tiêu :
	1. Kiến thức: Giúp cho học sinh hiểu được:
	- Âm mưu xâm lược Đại Việt của quân Mông Cổ.
	- Chủ trương chính sách và những việc làm vua quân nhà Trần để đối phó với quân Mông Cổ.
	2. Kĩ năng:
	- Dùng lược đồ trình bày diễn biến.
	- Phân tích, đánh giá, nhận xét các sự kiện lịch sử.
	3. Thái độ:
	- Giáo dục cho HS ý chí kiên cường, bất khuất, mưu trí dũng cảm của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến.
	- Giáo dục HS lòng tự hào về truyền thống của dân tộc ta.
II. Chuẩn bị:
- Thầy: Bản đồ thế giới + lược đồ cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ.
- Trò: Bài soạn
III. Các bước lên lớp:
	1. Ổn định lớp (1 phút).
	2. Kiểm tra bài cũ (5 phút).
	- Hãy nêu những biện pháp xây dựng quân đội thời Trần?
	- Nhận xét gì về thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần?
	3. Nội dung bài mới: (32 phút)
	Sau khi nắm chính quyền, nhà Trần đã bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng bộ máy nhà nước, phục hồi sản xuất. Vua tôi nhà Trần còn phải chuẩn bị nhiều mặt để đối phó với những âm mưu xâm lược của bọn phong kiến Mông- Nguyên. Đầu năm 1258, 3 vạn quân Mông Cổ tràn vào nước ta. Vậy, cuộc chiến này sẽ diễn ra như thế nào?
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
- HĐ 1: Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông Cổ
- Chỉ đất nước Mông Cổ trên bản đồ thế giới và giới thiệu về Mông Cổ: Vua Mông Cổ mang quân xâm lược khắp nơi và xây dựng một đế quốc rộng lớn từ Thái Bình Dương đến bờ Bắc Hải. Người xưa đã nhận xét "Vó ngựa của quân Mông Cổ đi đến đau cỏ không mọc được đến đó".
- Giới thiệu HS quan sát H.29 SGK.
- Yêu cầu HS nhận xét H.29 (hình 29 giúp em hiểu được gì về quân Mông Cổ?)
Giảng: Năm 1257, vua Mông Cổ mở cuộc xâm lược Nam Tống để chiếm toàn bộ Trung Quốc rộng lớn. Nhưng để đạt tham vọng đó, chúng cho tướng Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy quân xâm chiếm Đại Việt.
Hỏi: Tại sao vua Mông Cổ cho quân đánh Đại Việt trước?
Hỏi: Trước khi kéo vào nước ta, tướng Mông Cổ đã làm gì?
Hỏi: Vua Trần đã làm gì khi các sứ giả Mông Cổ đến?
H Đ2: Nhà Trần chuẩn bị và tiến hành chống quân Mông Cổ:
Hỏi: Khi được tin quân Mông Cổ xâm lược nước ta vua Trần đã làm gì?
- Dùng lược đồ để trình bày diễn biến.
Hỏi: Vì sao quân ta đánh bại quân Mông Cổ?
Hỏi: Bài học kinh nghiêm về cách đánh giặc của dân tộc ta trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ 1.
- Quân đội rất lớn mạnh, có tổ chức, trang bị tốt.
- Vì sau khi chiếm Đại Việt, quân Mông Cổ sẽ đánh lên phía Nam Trung Quốc, trong khi đó, một số lượng rất đông quân Mông Cổ sẽ ồ ạt tấn công từ phía bắc, tạo nên gọng kìm tiêu diệt Nam Tống.
- Cho sứ giả đưa thư đe doạ và dụ hàng vua Trần. 
- Bắt tống giam vào ngục.
- Ban lệnh cho cả nước sắm sửa vũ khí.
- Quân đội dân binh được thành lập và ngày đêm luyện tập.
- Vì quân ta biết sử dụng cách đánh giặc thông minh, biết chớp thời cơ.
- Khi thế giặc mạnh, ta chủ trương không dốc ngay lực lượng để đối phó mà khôn khéo giữ lượng, nhử chúng vào sâu trận địa, đánh lâu dài. Khi giặc gặp khó khăn ta mới phản công lại. Đó là kế "lấy yếu đánh mạnh, lấy ít địch nhiều".
I. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông Cổ:
1) Âm mưu xâm lược Đại Việt của Mông Cổ 
- Năm 1257 Vua Mông Cổ tiến đánh Nam Tống nhằm xâm chiếm toàn bộ Trung quốc. Để đạt được mục đích, quân Mông Cổ quyết định xâm lược Đại Việt rồi đánh thẳng lên phía nam Trung Quốc.
- Năm 1279, Nam Tống bị quân Mông Cổ tiêu diệt, Trung Quốc hoàn toàn bị Mông Cổ thống trị (năm 1271, Hôt Tất Liệt lập ra nhà Nguyên).
- Năm 1283, nhà Nguyên cử Toa Đô chỉ huy 10 vạn quân tiến đánh Cham pa.
- Cuối tháng 12 năm 1287, 30 vạn quân thủy, bộ tiến đánh Đại Việt.
2) Nhà Trần chuẩn bị và tiến hành chống quân Mông Cổ:
- Cuối năm 1257, khi được tin quân Mông Cổ xâm lược, nhà Trần ban lệnh cho cả nước sắm sửa vũ khí, các đội dân binh được thành lập, ngày đêm luyện tập.
- Tháng 1 năm 1258, ba vạn quân MC tiến vào nước ta theo đường sông Thao xuống Bạch Hạc -> Bình Lệ Nguyên sau đó vào Thăng Long.
- Trước thế giặc mạnh, nhà Trần rút khỏi Thăng Long và thực hiện “vườn không nhà trống”.
- Giặc thiếu lương thực trầm trọng.
- Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu (bến sông Hồng, ở phố Hàng Than - Hà Nội ngày nay). Ngày 29 - 01 - 1258, quân Mông Cổ thua trận rút chạy về nước. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ kết thúc thắng lợi.
4. Củng cố: (4 phút)
1, Hãy nêu những sự kiện cụ thể biểu hiện tinh thần quyết tâm chống giặc của quân dân ta?
5. Hướng dẫn HS tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà: (3 phút)
 Về nhà học kĩ bài, soạn tiếp phần II.
IV. Rút kinh nghiệm:
GV:
HS:
 Kí duyệt: