Giáo án Mĩ thuật Lớp 9 - Bài 12: Sơ lược về mĩ thuật các dân tộc ít người ở Việt Nam - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 25/10/2018
Tiết thứ 13
Tuần: 13
Tên bài dạy: Bài 12: SƠ LƯỢC VỀ MĨ THUẬT CÁC DÂN TỘC ÍT NGƯỜI Ở 
VIỆT NAM
I/Mục tiêu :
- Kiến thức: HS hiểu sơ lược về mĩ thuật của các dân tộc ít người ở Việt nam 
- Kĩ năng: HS thấy được sự phong phú , đa dạng của nền nghệ thuật dân tộc Việt Nam 
- Thái độ: HS có thái độ trọng tâm, yêu quí và có ý thức bảo vệ các di sản nghệ thuật của dân tộc
II/ Chuẩn bị:
 - Thầy: SGK MT 9, giáo án. Một số số hình ảnh phiên bản về mẫu thêu, thổ cẩm của các dân tộc ít người , nhà sàn, nhà rông, nhà mồ và tượng nhà mồ tháp Chăm và điêu khắc Chăm 
Những phiên bản , tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học trong tủ xách nghệ thuật của nhà xuất bản Kim Đồng 
- Trò: SGK, sưu tầm tranh ảnh, bài viết liên quan đến nội dung bài học 
III/ Các bước lên lớp :
1/ Ổn định lớp: 2 phút
	Kiểm tra sĩ số
2/ Kiểm tra bài cũ : 
 Không
3/ Nội dung bài mới: 
Hoạt động của thầy
 Hoạt động của trò
Nội dung cơ bản
Hoạt động 1: Hướng dẫn hS tìm hiểu vài nét về khái quát các dân tộc ít người ở Việt Nam 
5 phút
? Trên đất nước Việt Nam có bao nhiêu dân tộc anh em sinh sống ?
? Lịch sử đã cho thấy điều gì về mối quan hệ giữa các dân tộc VN rong quá trình dựng nước và giữ nước ?
? Hãy kể tên một số dân tộc mà em biết ?
GV : Ngoài những đặc điểm chung ở sự phát triển kinh tế, xã hội, và văn hóa , mỗi cộng đồng các dân tộc trên đất nước VN lại có những nét đặc sắc riêng , tạo nên 1 bức tranh nhiều màu sắc , phong phú về hình thức và sinh động về nội dung 
TL: Gồm 54 dân tộc 
Các Dân tộc VN luôn kề vai sát cánh trong quá trình đấu tranh với giặc ngoại xâm, với thiên nhiên khắc nghiệt để bảo vệ , xây dựng đất nước 
TL: Dân tộc Kinh, Mường. H-Mông, Thái, Tày, Nùng , BaNa, Gia-Rai, Xơ Đăng , Chăm, Khơ Me
I/ Vài nét khái quát
- Có 54 dân tộc cộng đồng sinh sống
Hoạt động 2 Hướng dẫn HS tìm hiểu một số đặc điểm của mĩ thuật các dân tộc ít người ở VN 28 phút
GV: Miền núi phía Bắc nước ta trải dài theo biên giới phía Bắc và phía Tây Bắc Bộ , trong đó có vùng việt Bắc, Tây Bắc là quê hương của cách mạng VN. 
Nhiều dân tộc anh em sinh sống ở miền núi phía Bắc 
(Thái, H-Mông, Dao, Tày, Nùng)
? Em biết gì về tranh thờ của các dân tộc này ?
? Kể tên 1 số tranh mà em biết 
GV : Nhiều tranh được vẽ độc bản do thầy mo hoặc người khéo tay vẽ hoặc là bản in nét rồi vẽ màu . Màu là bột khoáng (lấy từ đá tự nhiên) được pha với nhựa cây sung , cây sơn  để vẽ . Tranh thờ thường dùng màu nguyên chất 
GV: Thổ cẩm là nghệ thuật trang trí trên vải đặc sắc , được thể hiện bằng bàn tay khéo léo, tinh sảo của người phụ nữ dân tộc. Sống giữa nơi rừng núi hùng vĩ với bốn mùa cảnh sắc thay đổi sinh động, đồng bào các dân tộc ít người rất gần gũi với thiên nhiên và thể hiện lại bằng các đường nét cách điệu trang trí trên trang phục 
- Mỗi dân tộc có cách trang trí trang phục , ăn mặc khác nhau. Người Hmông, Cao Lan, Dao sử dụng rất nhiều màu sắc , hoa văn để trang trí trên y phục 
? Nêu đặc điểm trang trí của các dân tộc ít người
? Cách trang trí trên thổ cẩm như thế nào?
Cho HS quan sát các bức nhà rông
GV: Nhà rông , tượng gỗ nhà mồ là những sản phẩm MT đặc sắc, độc đáo của các dân tộc Tây Nguyên 
Nhà Rông là ngôi nhà chung của buôn làng , có vị rí tương tự như đình làng của người Kinh ở miền xuôi 
? Em biết gì về nhà Rông?
GV:Tuy cũng sử dụng những vật liệu XD như nhà của đồng bàoTây Nguyên Nhà Rông có hình dáng đẹp được trang trí bằng nhiều họa tiết cả bên trong lẫn bên ngoài (nóc nhà, cột nhà, cầu thang)
GV: Tượng nhà mồ :Một số dân tộc ở Tây Nguyên như dân tộc Gia-Rai , Ba-Na,Ê-Đê ngoài việc làm nhà để ở còn có phong tục làm nhà rất đẹp cho người chết gọi là nhà mồ . Nhà mồ có nhiều tượng đặt ở xung quanh để làm vui lòng những người đã khuất theo phong tục lâu đời của các dân tộc Tây Nguyên 
? Em hãy nêu những nét trang trí trên tượng nhà mồ?
GV Hướng dẫn HD quan sát các tượng nhà mồ SGK/95
Giới thiệu : Tháp Chăm là một loại công trình kiến trúc độc đáo của dân tộc Chăm , Tháp có cấu trúc hình vuông nhiều tầng, kiến trúc xây dựng tháp của người 
Chăm-Pa cổ rất cao và vẫn là bí ẩn của các nhà khoa học hiện nay
? Chất liệu và cách trang trí ? Thánh Địa Mĩ Sơn là khu đền tháp cổ của vương quốc Chăm –Pa (Từ TK IV đến TK XV) được phát hiện vào năm 1898
Toàn bộ khu di tích nằm trong thung lũng Mĩ Sơn . Đây là một quần thể nằm trong 60 di tích đền tháp lớn nhỏ , trong đó có ngôi tháp kỳ vĩ cao tới 24m . Hiện nay Thánh địa Mỹ Sơn chỉ còn lại 20 ngôi tháp 
HS lắng nghe
- Tranh thờ: là phản ánh ý thức hệ lâu đời của đồng bào dân tộc nhằm hướng thiện , răn đe cái ác và cầu may mắn phúc lành cho mọi người 
Nội dung của các bức tranh thể hiện quan niệm dân gian dung hòa giữa Phật giáo và Đạo giáo 
 - Các bức tranh : Thần Nông, Địa trạch , Người Chim, Cúng mặn , Vương tinhông Thiện, Ông Ác, Thập diện, Phật Bà Quan Âm,
HS lắng nghe
- Hoa văn trang trí thường là những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc như dãy núi, cây thông , chim muông , các con thú, hoa trái được thêu bằng chỉ màu trên nền vải đậm. Vì thế màu sắc của thổ cẩm luôn tươi sáng rực rỡ nhưng không chói gắt, lòe loẹt. Màu sắc trên thổ cẩm làm tôn thêm vẻ đẹp của trang phục 
 - - Bố cục trang trí ở thổ cẩm cân xứng, các họa tiết được nhắc đi nhắc lại và có nhiều loại hình nét khác nhau 
HS quan sát
- Nhà Rông to và cao hơn các nhà khác trong buôn, nóc nhà cao sừng sững và được trang trí công phu. Chất liệu bằng gỗ, tre, lám có vẻ đẹp hoành tráng nhưng gần gũi
--Tượng Nhà mồ được những người dân Tây Nguyên khéo tay khỏe mạnh dùng rìu đẽo trực tiếp từ những khúc gỗ 
Do đó tượng nhà mồ giàu tính ngẫu hứng, tượng trưng mang vẻ đẹp hồn nhiên dân giã 
- HS nghe giới thiệu
- Tháp Chăm làm bằng gạch rất cứng, chạm khắc trang trí ngay vào tường xây, cách họa tiết trang trí cho kiến trúc là hoa, lá xen kẽ người và thú vật,
HS lắng nghe
II/ Một số loại hình và các đặc điểm của mĩ thuật các dân tộc ít người ở Việt Nam
1/ Tranh thờ và thổ cẩm 
Tranh thờ: 
- Với bố cục diễn tả thuận mắt , khéo léo một số bức tranh thờ của các dân tộc ít người đã đạt tới giá trị nghệ thuật cao, xứng đáng có vị trí quan trọng trong kho tàng MT dân gian VN 
Thổ cẩm 
Cách điệu và đơn giản hóa các mẫu thực ngoài thiên nhiên rồi sắp xếp, thể hiện, tạo nên những tác phẩm mang tính trang trí và giá trị thẩm mĩ cao
KL chung: Tranh thờ và thổ cẩm của đồng bào các dân tộc miền núi thể hiện những bản sắc văn hóa riềng , cách tạo hình và thể hiện mang tính nghệ thuật độc đáo không thể trộn lẫn trong kho tàng MT dân tộc VN 
2/ Nhà rông và tượng nhà mồ Tây Nguyên
Nhà Rông 
- Làm bằng gỗ, mái lợp cỏ tranh hoặc lá cây, trang trí nhiều họa tiết cả bên trong và bên ngoài
Tượng gỗ Tây Nguyên (tượng nhà mồ)
- Tượng nhà mồ Tây Nguyên như một bản hợp ca về cuộc sống con người và thiên nhiên vừa hoang sơ vừa hiện đại với ngôn ngữ tạo hình tạo khối đơn giản , giàu tính tượng tượng khái quát 
3/ Tháp và điêu khắc Chăm (Chàm)
Tháp Chăm 
- Có nhiều tấng, tháp được xây bằng gạch và trang trí ngay trên tường xây, các họa tiết là hoa, lá, con người và thú vật ,
- Tiêu biểu : Thánh Địa Mỹ Sơn ở tỉnh Quảng Ngãi 
b) Điêu khắc Chăm 
- Tượng tròn và phù điêu trang trí 
- Nghệ thuật tạc tượng : Giàu chất hiện thực mang đậm dấu ấn tôn giáo 
Hoạt động 3 Đánh giá kết quả học tập 5 phút
Trả lời câu hỏi : 1SGK/98: 
? Nêu đặc điểm của tranh thờ, thổ cẩm, nhà rông và tượng nhà mồ 
Nhận xét về ý thức học tập của HS
- Khen ngợi những HS có nhiều ý kiến xây dựng bài
HS nghiên cứu SGK và trả lời
4/ Củng cố:3 phút
Gv nhận xét tiết học
5/ Hướng dẫn học sinh tự học, làm bài tập và soạn bài mới ở nhà (2 phút): 
 	chuẩn bị cho bài sau tập vẽ dáng người.
IV/ Rút kinh nghiệm:
	..............
	.............
	..............
 Châu Thới, ngày .........tháng.........năm 2018
 Ký duyệt của tổ trưởng