Giáo án Lịch sử Lớp 8 - Bài 30: Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX đến năm 1918 - Năm học 2018-2019 - Trường THCS Ngô Quang Nhã

Ngày soạn: 31/3/2019
Tuần: 33
Tiết: 52 
Bài 30: PHONG TRÀO YÊU NƯỚC CHỐNG PHÁP 
TỪ ĐẦU THẾ KỶ XX ĐẾN NĂM 1918
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ:
a. Kiến thức - Học sinh nhận thức rõ:
+ Xu hướng cách mạng mới trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam- xu hướng cách mạng dân chủ tư sản với nhiều hình thức phong phú.
+ Phong trào Đông Du 1905- 1909.
+ Phong trào Đông Kinh nghĩa thục 1907.
+ Cuộc vận động Duy Tân và phong trào chống thuế ở Trung kỳ.
b. Kĩ năng: 
Hình thành kỹ năng so sánh, đối chiếu các sự kiện lịch sử, nhận định, đánh giá hành động của các nhân vật lịch sử.
c. Thái độ:
- Giáo dục lòng trân trọng những cố gắng phấn đấu của các sĩ phu yêu nước tiến bộ.
- Học sinh hiểu rõ bản chất tàn bạo, xảo quyệt của chủ nghĩa đế quốc.
2. Phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho HS:
- Năng lực tự học, đọc hiểu: Học sinh hiểu được phong trào chống Pháp đầu thế kỉ XX
- Năng lực nêu và giải quyết vến đề sáng tạo: tóm tắt được diễn biến, kết quả, ý nghĩa của phong trào.
- Năng lực hợp tác nhóm: HS biết cách hoạt động của nhóm, hoạt động độc lập.
II. CHUẨN BỊ:
 - GV: SGK + giáo án
 - HS: SGK + bài soạn. 
III. Tổ chức các hoạt động dạy học:
1. Ổn định lớp: (1P)
2. Kiểm tra bài cũ: (5P)
? Em hãy trình bày những nét chính về các giai cấp, tầng lớp trong xã hội Việt Nam đầu TK XX và thái độ chính trị của từng giai cấp?
? Nêu điểm mới của xu hướng cứu nước đầu TK XX?
3. Bài mới: (32P) 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung kiến thức
HĐ1: Hoạt động tìm hiểu thực tiễn: (2 Phút) 
a. Mục đích của hoạt động: 
- Cho HS nắm được : Xu hướng cách mạng mới trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam- xu hướng cách mạng dân chủ tư sản với nhiều hình thức phong phú
b. Cách tổ chức hoạt động:
Sau khi phong trào Cần vương cuối TK XIX tan rã, phong trào tự vệ vũ trang kháng Pháp của của quần chúng cũng tạm lắng xuống (trừ k/n Yên Thế). Một phong trào c/m mới đã được dấy lên ở nước ta – phong trào c/m có xu hướng dân chủ tư sản với nhiều hình thức phong phú.
HS lắng nghe:
HĐ2:Hoạt động tìm tòi, tiếp nhận kiến thức
Kiến thức 1: (10P)
a. Mục đích hoạt động: Nắm được diễn biến PT Đông Du
b. Cách thức hoạt động
- GV giải thích phong trào Đông Du
- Khi tiếp nhận con đường cứu nước mới-dân chủ tư sản, đoạn tuyệt với chế độ phong kiến, đi theo chính thể quân chủ lập hiến, hay dân chủ cộng hoà, các sĩ phu yêu nước Việt Nam chủ trương theo hai hướng: bạo động và cải cách. Phái bạo động (đại diện là Phan Bội Châu) chủ trương độc lập dân tộc là nhiệm vụ cần làm trước để đi tới phú cường; phái ôn hoà chủ trương để thoát khỏi tình trạng bế tắc cần phải nâng cao ý thức tự cường bằng cách bỏ cái cũ theo cái mới.
* GDMT:cho Hs xem bản đồ thế giới xác định vị trí của Nhật Bản . Gợi ý cho HS nhớ lại Nhật Bản vào cuối thế kỉ XIX sau khi Thiên Hoàng Minh Trị lên ngôi đã tiến hành một loạt cải cách làm cho Nhật Bản thoát khỏi nguy cơ bị xâm lược của ĐQ và phát triển thành một nước TBCN. Hơn nữa Nhật tiến nhanh thành CNĐQ (đầu thế kỉ XX) đã đánh thắng ĐQNga (1905) Chính vì thế ảnh hưởng đến VN nên VN muốn nương nhờ Nhật.
- Học sinh xem ảnh Phan Bội Châu. Nêu đôi nét về cuộc đời, sự nghiệp:
+ P.B.Châu sinh 16-12-1867 tại thôn Sa Nam , xã Đông Liệt,sau dời về xã Đan Nhiệm, tổng Xuân Liễu (nay xã Xuân Hòa) h. Nam Đàn.tỉnh Nghệ An. Hiệu là: Sào Nam, tự là Hải Thụ.
+ Sinh trưởng trong một gia đình Nho giáo có truyền thống yêu nước.ngay từ nhỏ sớm có ý chí nhiệt tình cứu nước. năm 1900, ông đỗ đầu thi Hương.năm 1904 ông cùng với các đồng chí của mình lập ra Hội Duy tân, Cường Để được cử làm Hội chủ. Hội đề ra nh/ vụ:
+ Phát triển thế lực Hội về người cũng như về tài chánh.
+ Xúc tiến chuẩn bị bạo động và các công việc sau đó.
+ Chuẩn bị xuất dương cầu viện, xác định phương châm, thủ đoạn xuất dương.
? Động cơ nào khiến Phan Bội Châu sang Nhật Bản?
: Vì vậy, năm 1905 Phan Bội Châu sang Nhật nhờ giúp khí giới, tiền bạc đển đánh Pháp.
? Kết qủa chuyến đi này ra sao?
GV: 
- Hội Duy Tân đưa thanh niên sang Nhật du học để bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
- Hoạt động chủ yếu của phong trào Đông Du: đưa học sinh du học, viết sách báo, tổ chức giáo dục, tuyên truyền yêu nước trong thanh thiếu niên và trong nhân dân.
- Từ tháng 10 -1905 đến 9 -1908 , số học sinh du học lên tới 200 người.
- Nhiều văn thơ yêu nước cách mạng trong phong trào Đông Du đã được chuyển về nước (động viên tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Hải ngoại huyết thư, Tân Việt Nam, Việt Nam quốc sử khảo).
? Kết quả của phong trào Đông Du?
Học sinh thảo luận: Trước sự thất bại của phong trào Đông Du, em có thể rút ra bài học gi?
- Cho rằng Nhật Bản là nước cùng màu da, cùng văn hoá (đồng chủng, đồng văn).
- Nhật Bản đi theo con đường tư bản trở nên giàu mạnh, thoát khỏi đế quốc xâm lược và đánh thắng đế quốc Nga (1905).
- Dựa vào phần kênh chữ trang 144 để trả lời. Người Nhật chỉ hứa đào tạo cán bộ cho cuộc vũ trang sau này.
- Tháng 3-1909 p/t Đông du tan rã . Hội Duy tân ngừng hoạt động.
+ Chủ trương bạo động là đúng nhưng tư tưởng cầu ngoại viện là sai.
+ Cần xây dựng thực lực trong nước, trên cơ sở thực lực mà tranh thủ sử hỗ trợ quốc tế chân chính (dựa vào Nhật đánh Pháp, trong khi đó Nhật-Pháp đều là đế quốc, điều đó thể hiện sự ấu trĩ, sai lầm).
I. PHONG TRÀO YÊU NƯỚC TRƯỚC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT
1. Phong trào Đông Du (1905-1909) 
- Nhật Bản là nước duy nhất của châu Á nhờ đi theo con đường TBCN mà thoát khỏi ách thống trị của tư bản Âu-Mĩ, lại có cùng màu da, cùng nền văn hóa Hán học với V.Nam , có thể nhờ cậy.
- Phục Nhật, sợ Nhật, muốn nương nhờ Nhật là tâm lí phổ biến của nhân dân các nước châu Á cuối TK XIX đầu TK XX trong đó có V.Nam
* Những nét chính về hoạt động của phong trào Đông du:
-1904 Duy Tân Hội thành lập, do Phan Bội Châu đứng đầu. chủ trương dùng bạo động vũ trang đánh Pháp , khôi phục độc lập.
- Năm 1905, P.B Châu sang Nhật với mục đích cầu viện, rồi từ cầu viện chuyển sang cầu học.
- Từ năm 1905 đến năm 1908, Hội phát dộng p/trào Đông du, đưa được khoảng 200 HS V.Nam sang Nhật học tập nhằm đào tạo nhân tài để xây dựng lực lượng chống Pháp.
- Tháng 9-1908 thực dân Pháp cấu kết với Chính phủ Nhật, trục xuất những người V. Nam ra khỏi đất Nhật .
- Tháng 3-1909 p/t Đông du tan rã . Hội Duy tân ngừng hoạt động.
- Ý nghĩa: cách mạng V.Nam bắt đầu hướng ra thế giới, gắn vấn đề dân tộc với vấn đề thời đại.
Kiến thức 2: (5P)
a. Mục đích hoạt động: Nắm những hoạt động của Đông Kinh nghĩa thục
b. Cách thức hoạt động
GV: Cùng với Đông Du, ở Bắc Kì có cuộc vận động cải cách văn hoá – xã hội với việc mở trường Đông Kinh nghĩa thục.
Giáo viên cho học sinh đọc SGK trang 145 
? Đông Kinh nghĩa thục thành lập trong thời gian nào? Ai thành lập?
GV: 
- Cho HS xem ảnh Lương Văn Can.
- Giải thích 
+ Đông Kinh: tên cũ của Hà Nội
+ Nghĩa thục: trường tư làm việc vì lợi ích chung
? Đông Kinh nghĩa thục có những hoạt động gì?
? Em có nhận xét gì về địa bàn hoạt động, chủ trương của Đông Kinh nghĩa thục?
? Đông Kinh nghĩa thục có gì khác với nhà trường đương thời ?
? Tính tiến bộ của Đông Kinh nghĩa thục biểu hiện ở điểm nào?
(SGV trang 216).
? Thực dân Pháp đã đối phó như thế nào?
? Đông Kinh nghĩa thục có ảnh hưởng gì đối với phong trào giải phóng dân tộc ta đầu thế kỉ XX?
- Thành lập 3-1907 do Lương Văn Can, Nguyễn Quyền.
- Trường dạy các môn khoa học thường thức, tổ chức các buổi diễn thuyết bình văn, xuất bản sách báo tuyên truyền tinh thần yêu nước
- Phạm vi hoạt động khá rộng: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình
- Đông Kinh nghĩa thục là một tổ chức cách mạng có phân công, phân nhiệm, mục đích rõ ràng
- Nâng cao lòng yên nước, tự hào dân tộc, truyền bá tư tưởng, học thuật mới, nếp sống tiến bộ
- Thức tỉnh đồng bào chống Pháp 
- Tháng 11-1907, Lương Văn Can, Vũ Hoành .bị bắt.
- Thức tỉnh long yêu nước, bước đầu tấn công vào hệ tư tưởng phong kiến.Mở đường cho sự phát triển của hệ tư tưởng mới (tư sản)
2. Đông Kinh nghĩa thục
- Tháng 3-1907 Lương Văn Can, Nguyễn Quyền lập trường học lấy tên là Đông Kinh nghĩa thục.
- Trường dạy các môn khoa học thường thức, tổ chức các buổi diễn thuyết bình văn, xuất bản sách báo tuyên truyền tinh thần yêu nước
- Phạm vi hoạt động khá rộng: Hà Nội, Hà Đông, Sơn Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Thái Bình
- 11-1907 thực dân Pháp ra lệnh đóng cửa trường.
- Thông qua các hoạt động, Đông kinh nghĩa thục góp phần thức tỉnh lòng yêu nước, truyền bá tư tưởng dân chủ, dân quyền và một nền văn hóa mới ở nước ta.
Kiến thức 3: (10P)
a. Mục đích hoạt động: Kết cục của cải cách ở Việt Nam cuối XIX
b. Cách thức hoạt động
? Cuộc vân động Duy tân diễn ra mạnh nhất ở đâu? 
? Ai là người Người khởi xướng phong trào Duy Tân?
? Cuộc vận động duy tân ở trung kì diễn ra như thế nào?
? Nội dung của cuộc vận động Duy tân là gì?
GV: Cải cách Duy Tân: mở trường dạy học theo lối mới, sống theo lối mới, kinh doanh theo lối mới đã lan tỏa trong quần chúng, đã kết hợp chặt chẽ với cuộc đấu tranh của nông dân đã làm bùng nổ phong trào chống thuế.
? So sánh chủ trương của Phan Bội Châu và Phan Châu Trinh có điểm gì giống và khác nhau?
GV: Do ảnh hưởng của phong trào Duy Tân, cuộc đấu tranh đòi dân chủ của nông dân đã dẫn đến phong trào chống thuế ở Trung Kì.
Học sinh đọc SGK.
? Nhận xét về phong trào chống thuế ở Trung Kì?
? Kết quả của p/trào chống thuế ở Trung Kì?
GV: Tính chất, hình thức của phong trào yêu nước Việt nam đấu TK XX: Là phong trào yêu nước mang màu sắc dân chủ tư sản, hình thức bạo động và cải cách.
? ý nghĩa của phong trào chống thuế ở Trung Kì?
- Diễn ra mạnh nhất ở các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định
- Phan Chân Trinh, Huỳnh Thúc Kháng
- Học sinh đọc SGK trang 145 “Gần giống công thương nghiệp). HS rút ra nhận xét, nêu tư tưởng yêu nước của ông.
- Mở trường, diễn thuyết về các đề tài sinh hoạt XH, tình hình th/giới, tuyên truyền đả phá các hủ tục phong kiến lạc hậu 
- Giống : đều mong muốn giành độc lập, đưa đất nước phát triển.
- khác: 
+ PBC: dùng chủ trương bạo động, giành độc lập
+ PCT: chủ trương vận động cải cách
- Phong trào làm tê liệt chích quyền phong kiến, thực dân ở nông thôn, từ đấu tranh ôn hoà dẫn đến khuynh hướng bạo động.
- Pháp thẳng tay đàn áp bắt bớ, tuyên án xử tử nhiều nhà yêu nước.trong đó có PCT, Trần Qúy Cáp.
- Thể hiện tinh thần, năng lực cách mạng của nông dân, đồng thời thấy hạn chế của họ khi chưa có sự lãnh đạo của giai cấp tiên tiến.
3. Cuộc vận động Duy tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì
a. Cuộc vận động Duy tân
- Diễn ra mạnh nhất ở các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định
 - Người khởi xướng: Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng
 - Nội dung cơ bản của phong trào: mở trường dạy học theo lối mới, hô hào chấn hưng thực nghiệp, phổ biến cái mới và vận động làm theo cái mới cái tiến bộ.
b. Phong trào chống thuế ở Trung Kì
- Khi cuộc vận động Duy Tân lang đến vùng nông thôn đúng vào lúc nhân dân Trung kì đang điêu đứng vì chính sách áp bức bóc lột của ĐQ và PK đã làm bùng lên phong trào chống thuế sôi nổi.
- Phong trào bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu.
=> Tính chất, hình thức: Là phong trào yêu nước mang màu sắc dân chủ tư sản, hình thức bạo động và cải cách.
Hoạt động 3: Hoạt động luyện tập, thực hành, thí nghiệm (3P)
a. Mục đích hoạt động: Lý do Phan Bội Châu sang Nhật Bản
b. Cách thức hoạt động
? Động cơ nào khiến Phan Bội Châu sang Nhật Bản?
 Vì vậy, năm 1905 Phan Bội Châu sang Nhật nhờ giúp khí giới, tiền bạc đển đánh Pháp.
 Vì vậy, năm 1905 Phan Bội Châu sang Nhật nhờ giúp khí giới, tiền bạc đển đánh Pháp.
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng và mở rộng (2P)
a. Mục đích hoạt động: Địa phương diễn ra PT Duy tân
b. Cách thức hoạt động
? Cuộc vân động Duy tân diễn ra mạnh nhất ở đâu? 
- Diễn ra mạnh nhất ở các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định
- Diễn ra mạnh nhất ở các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định
4. Hướng dẫn về nhà, hoạt động tiếp nối: (4P)
a. Mục đích của hoạt động:
- Nhằm củng cố lại toàn bộ nội dung bài đã học: - Hoạt động chính của phong trào Đông Du (1905- 1909).
- Hoạt động của Đông Kinh nghĩa thục? Tác dụng của những hoạt động đó?
b. Cách tổ chức hoạt động:
HS: Học bài cũ, chuẩn bị bài học của tiết sau.
GV: Nhắc nhở HS về nhà: Học bài, xem phàn II
IV. Kiểm tra đánh giá chủ đề/bài học: (3P)
GV dự kiến một số câu hỏi, bài tập và tổ chức cho HS tự đánh giá về kết quả học tập của bản thân và của bạn:
Diễn biến của PT Đông Du và Đông Kinh nghĩa thục
- GV đánh giá, tổng kết về kết quả giờ học.
V. Rút kinh nghiệm:
GV:
HS:.
	Kí duyệt:1/4/2019